Verslag NFF Extended: Hybrid Spaces

Van het redden van de toekomst tot tips voor digitale danspartijen: de afgelopen editie van NFF Extended over hybride formats besloeg een verrassend breed gebied. In tijden van lockdowns ontwikkelden festivals, kunstenaars en programmeurs inventieve en vaak speelse manieren om het publiek te bereiken. In samenwerking met STRP Festival, IMPAKT en IDFA Doclab deelden culturele initiatiefnemers hun ervaringen met en visies op hybride. De rode draad tijdens de uitverkochte bijeenkomst in Eindhoven op 7 april was de vraag hoe de combinatie van online en offline werelden nieuwe doelgroepen kan bereiken. De sessie, gemodereerd door multimediatalent Abner Preis, leidde tot een breed palet aan ideeën over wat hybride is en vooral wat het kan zijn.

Live vanuit Jamaica, met een kokosnoot in de hand, beet ‘storyteller from the future’ Karen Palmer het spits af in stijl. De multidisciplinaire techno-activist maakte direct de urgentie van hybride vormen duidelijk. We leven in tijden van ingrijpende veranderingen waarbij de verbinding van online en offline de norm is geworden: onze realiteit is hybride. Politieke kwesties als racisme en privacy zijn nauw verbonden met technologie. In ontwikkellabs over de hele wereld brengt Palmer daarom de meest uiteenlopende partijen samen: van priesters tot de politie van Los Angeles, van neurowetenschappers tot circusartiesten. Deze kruisbestuiving dient vervolgens als de fundering voor Palmers ingenieuze multimediale vertellingen, bijvoorbeeld via UX-design geïnspireerd op parkour en de registratie van oogbewegingen. Zo creëert Palmer verhalen die mensen motiveren om angst te overwinnen, agency op te eisen en een betere toekomst te “hacken”.

Ook Lilian Stolk werkt hard aan de toekomst met The Hmm: een platform dat de maatschappelijke impact van big tech op de voet volgt en ideeënuitwisseling aanjaagt. Zo cureert The Hmm rondleidingen op internet langs nuttige kanalen en applicaties, zoals het open source spreadsheet programma EtherCalc. Stolk merkte dat het aanbieden van een klikbare URL in plaats van een verplichte download veel beter werkt om het publiek te bereiken. De toevoeging van een simpele chatfunctie waarbij moderators het debat aanzwengelen werd daarbij ook gewaardeerd als hoeksteen voor hybride community building. Niet alleen stelden chatters opvallend veel vragen, ook deelden zij spontaan relevante kennis en artikelen met elkaar.

Klasien van de Zandschulp gaf vervolgens een kijkje in de keuken van affect lab. Het project The Gossip ontstond vanuit de gedachte een oplossing te vinden voor Zoom fatigue. De opzet: wildvreemden wisselen op afstand verhalen uit met ‘ouderwetse’ telefoons. Een ander succes was Distance Disco, waar het publiek werd uitgedaagd om samen te dansen via videoverbindingen. Zandschulp en Stolk zetten samen met MU Hybrid Art House maar liefst vijftien hybride experimenten op binnen anderhalf jaar. Een belangrijke ontdekking was dat hybride projecten bleken te gedijen bij low tech middelen. De optie voor zeer lage resoluties vergroot bijvoorbeeld de toegankelijkheid voor mensen met beperkte mogelijkheden. Een voordeel van low tech is bovendien de lage ecologische voetafdruk door het gebruik van bestaande apparaten en minder dataverkeer.

Deze gedachte werd ook onderstreept door Arjon Dunnewind, directeur van IMPAKT. Hij wees erop dat online niet tegengesteld is aan live. Integendeel: de uitdaging voor hybride makers is om mensen op verschillende locaties tegelijkertijd met elkaar te verbinden. Daarvoor moet de drempel om mee te doen zo laag mogelijk zijn. Dunnewind bracht dan ook een kristalheldere boodschap: houd het simpel en maak het persoonlijk.

Een goede basis voor hybride publieksengagement is het vertalen van een toegankelijke en herkenbare activiteit naar een deels digitale omgeving, zoals ook The Hmm en affect lab onderstreepten. Dunnewind organiseert binnenkort een hybride wijnproeverij waarbij de deelnemers aan verschillende tafels een video-verbinding hebben met proevers en wijnmakers in een compleet andere omgeving. Het creëren van een groepsgevoel dat grenzen van ruimte overschrijdt én een inhoudelijke toevoeging biedt, dat is waar hybride werk straalt.

Ook Caspar Sonnen, curator van IDFA DocLab en mediacoördinator van IDFA werd noodgedwongen een ervaringsdeskundige op het gebied van hybride festivals. VR bood vanuit technologisch oogpunt de meest geavanceerde en innemende mogelijkheden om publiek op afstand te betrekken. Echter, aangezien lang niet iedereen beschikt over VR-apparatuur, zijn telefoons en laptops vooralsnog effectiever om het publiek op grote schaal te bereiken.

Sonnen merkte dat de lockdowns verrassende positieve effecten hadden. Door simpelweg meer projecten online te plaatsen bereikte IDFA nieuwe publieksgroepen. Daarbij bleken de online bezoekers bovengemiddeld veel tijd met hybride werken door te brengen in vergelijking met reguliere festivalbezoekers. Een belangrijke factor hierbij was volgens Sonnen het geven van privileges aan digitale deelnemers en vice versa juist de beperking van de controle die fysieke deelnemers hadden. Door een gelijk speelveld te scheppen ontstaat een gebalanceerde hybride ervaring, wat het aantrekkelijker maakt voor digitale bezoekers om aan te schuiven.

In de slotakkoorden tijdens de Q&A werd duidelijk dat ondanks de grote verscheidenheid aan hybride projecten er zeker gemene delers zijn. Voorop staat dat er nog geen duidelijk status quo is ontstaan. Hybride is ambigu en daarin schuilt precies ruimte voor innovatie die ten volste wordt benut. Ten tweede blijkt zowel de uitdaging als de kracht van hybride te liggen in de participatie van het publiek. Hybride is meer dan meekijken via “een camera in een kamer”. Juist door het publiek een actieve rol te geven komt een gedeelde ervaring tot stand die mensen live verbindt voorbij de grenzen van de ruimte. Toegankelijkheid en kleinschaligheid zijn daarbij essentieel. Tenslotte maakt hybride AV-kunst een spanningsveld zichtbaar tussen high en low tech. Hoewel complexe technologie als VR veel mogelijkheden biedt, zijn qua publieksbereik low tech oplossingen vooralsnog effectiever én duurzamer. Dat maakt hybride ook na tijden van lockdowns een relevante kunstvorm om te blijven verkennen. Door een stap terug te doen wat betreft technologische vereisten, kunnen we via hybride juist stappen vooruit zetten op het gebied van duurzame culturele innovatie.

Tekst: Klaas Feij