Keynote Marleen Slot

Filmpolitieke werklunch, Nederlands Filmfestival, zondag 26 september 2021

Mijn naam is Marleen Slot. Als filmproducent werk ik samen met regisseurs,
schrijvers en tal van andere makers om speelfilms, animatiefilms en andere producties te realiseren.

De naam van mijn productiebedrijf – Viking Film – is een ode aan Wieringen, het voormalige eiland in de kop van Noord-Holland. In de vroege Middeleeuwen deed Wieringen dienst als uitvalsbasis voor Vikingen. Iets minder lang geleden groeide ik daar op, als dochter van een visserman. Zoals je misschien weet zijn eilanders vaak wat eigengereide types: gesteld op hun zelfstandigheid en onafhankelijkheid. Maar ze zijn ook gewend om samen te werken, om collectief op te treden en zorg te dragen voor het eiland en voor elkaar in tijden van nood.

Mijn broer Riekelt van 25, die ook visserman is, sloeg in het voorjaar van 2018 overboord. Het was midden in de nacht en zijn kotter bevond zich op volle zee, precies tussen Nederland en Engeland. Toen de rest van de bemanning op een gegeven moment in de gaten kreeg dat Riekelt niet meer op de boot was werd groot alarm geslagen. Zijn eigen schip zette de zoektocht in, de reddingsbrigade voer uit vanuit Den Helder en alle andere schepen in de buurt ontvingen een noodoproep.

De hele vissersvloot schoot te hulp. Er werd gerekend en gemeten, rekening gehouden met de stromingen en het laatste moment waarop Riekelt de boot van koers had verlegd. Dichte mist belemmerde het zicht en de reddingshelikopter kon hierdoor niet opstijgen. Pas drie uur nadat hij te water was geraakt, werd hij tegen alle verwachtingen in gevonden: onderkoeld en uitgeput maar levend. Nota bene door zijn beste vriend Cees, die aan boord was van een andere viskotter van Wieringen, en die uit alle macht zijn naam uitriep over het water. Zijn mooiste vangst noemt de schipper het tot op de dag van vandaag.

Mijn broer was onderdeel van een team en dat dit ene vissersbootje deel uitmaakte van een veel groter geheel bleek zijn redding. Hier was sprake van gedeelde verantwoordelijkheid in optima forma.

Wanneer ik aan een filmproject begin, is het alsof ik de zee optrek. Het is een risicovolle onderneming, in heel veel opzichten. Financieel, artistiek, inhoudelijk, emotioneel. Tegelijkertijd ben ik niet bang om risico’s te nemen. Het zo goed mogelijk incalculeren daarvan is een van de mooiste onderdelen van mijn vak. Sterker nog: ik ben ervan overtuigd dat dit de kern is van het onafhankelijk produceren. Ik koers op mijn professionele ervaring maar ook op basis van mijn intuïtie. Samen met de andere makers heb ik een idee van de uitkomst, en hoe we daar ongeveer moeten komen en toch word ik altijd weer verrast. Het maakt het producentenvak een uitdagend en nimmer saai beroep.

Mijn strategische overwegingen en beslissingen staan altijd in het teken van de ambitie om de beste film te willen maken. Met mijn producties wil ik er namelijk toe doen binnen de Europese filmindustrie. Ik wil films maken die over de hele wereld te zien zijn, op de festivals, in de bioscopen en ook on demand. Liefst voor een zo groot mogelijk publiek. Ik weet dat dit ontzettend moeilijk is en het uiterste vraagt van de mensen die betrokken zijn. In mijn optiek lukt dat alleen wanneer sprake is van een team van mensen die echt samen een film aan het maken zijn.

Toen regisseur Sacha Polak, onze cast, crew en ikzelf twee jaar geleden, hier op het Nederlands Film Festival, het Gouden Kalf voor Beste Film wonnen voor DIRTY GOD – benadrukte ik in mijn dankwoord het belang van collectiviteit voor een optimaal werkende Nederlandse filmsector. Daarmee doelde ik niet alleen op de bemanning van m’n eigen bootje maar op de hele vloot. In 2019 was namelijk al een paar jaar duidelijk dat de Nederlandse filmsector steeds meer onder druk stond door de snelle verandering in het medialandschap en het kijkgedrag.

Wereldwijd is de productie van films, series en andere content substantieel toegenomen. Internationaal opererende aanbieders waaronder streamingdiensten domineren de markt. De opbrengsten en advertentie-inkomsten van in Nederland vertoonde audiovisuele content, zoals films en series, komen vooral terecht bij deze eindexploitanten. Slechts een klein deel daarvan vloeit terug naar Nederlandse producties. In deze ‘winner takes all’-markt is het voor de Nederlandse film- en tv-industrie steeds lastiger om voldoende marktaandeel te behouden, marktinvesteringen te verwerven en onderscheidende kwaliteit te blijven leveren. Deze ontwikkelingen zetten verdienmodellen en verhoudingen binnen de keten (van productie tot distributie en exploitatie) op scherp. Daarmee komt ook de verspreiding van Nederlandse culturele en publieke waarden onder druk.

Voor onafhankelijke film- en televisieproducenten is het de afgelopen jaren veel moeilijker geworden om financiering uit de markt te verkrijgen. We zijn hierdoor steeds afhankelijker geworden van internationaal coproduceren. Dit biedt weliswaar kansen voor betere budgetten en een groter bereik van film en series. Maar te grote afhankelijkheid van coproduceren maakt de positie van onafhankelijke producenten ook kwetsbaar.

Al deze ontwikkelingen hangen met elkaar samen en versterken elkaar. Deze neerwaartse spiraal willen we graag keren. We willen namelijk eerst en vooral geweldige producties maken. Met budgetten die toereikend zijn, om alle betrokkenen een eerlijke vergoeding te betalen, en die ons voldoende tijd en ruimte bieden om de verhalen te vertellen die urgent zijn voor ons land. Natuurlijk is het ook aan onszelf als sector om hieraan te werken – en dat doen we. Maar de druk van buitenaf wordt steeds groter en de onzekerheid neemt toe.

In 2019 pleitten de Nederlandse productiesector al eensgezind bij de overheid om tempo te zetten achter de invoering van een stimuleringsmaatregel. Dit om niet achter te blijven bij andere Europese landen, waar al maatregelen waren of werden genomen om investeringen in de productie en zichtbaarheid van nationale producties te stimuleren.

We zijn nu twee jaar verder. En onze wereld staat op zijn kop. Door de coronacrisis lijkt het alleen maar moeilijker geworden om een goede film tot stand te brengen. Distributeurs en sales agents durven nu nog minder in films te investeren dan daarvoor. Geef ze eens ongelijk: het afgelopen jaar moesten bioscopen de deuren sluiten hetgeen resulteerde in een halvering van de omzet ten opzichte van 2019. Tegelijkertijd groeide de omzet van met name grote internationaal opererende Video-On-Demand-platformen exponentieel.

Ik ben Europees producent. Daarmee bedoel ik niet alleen dat mijn bedrijf in Nederland gevestigd is. De term heeft een culturele en economische betekenis die nauw met elkaar vervlochten zijn. Europa kent traditioneel veel onafhankelijke producenten die met elkaar zorg dragen voor een divers en kwalitatief hoogstaand aanbod. Ik voel een grote verantwoordelijkheid om daaraan bij te dragen. Ik geloof heilig in de kracht van onafhankelijk produceren.

Zojuist rondden wij de eerste draaiperiode af van SILVER HAZE. Deze film van Sacha Polak is gebaseerd op het bijzondere maar ook harde levensverhaal van Vicky Knight, de actrice die schitterde in DIRTY GOD. We willen een film maken die mensen overrompelt, die raakt en emotioneert. U mag best weten dat ik gedurende deze 25 draaidagen geen nacht rustig heb geslapen. De angst voor COVID op de set. Werken in de juridische jungle van post-Brexit Londen. De film is experimenteler van opzet dan DIRTY GOD, en kent een veel lager budget. Dat alles maakt het tot een haast onmogelijke exercitie voor de regisseur, cast, crew en mijzelf. Dag en nacht vechten we voor het hoogst haalbare... Alles voor de beste film.

Als onafhankelijk producent kan ik mij echter alleen staande houden zo lang ik mee blijf delen in rechten en opbrengsten van de producties die ik maak. Als ik daarentegen in een ondergeschikte rol word gedwongen, verlies ik de zeggenschap over mijn eigen producties en de mogelijkheid om te blijven investeren in nieuwe producties. Dit is nu vaak het geval wanneer producenten samenwerken met VOD-platformen: dan krijgen zij de functie van uitvoerend producent of service producent toebedeeld. Dit zal zeker ten koste gaan van de pluriformiteit en diversiteit van het aanbod in Europa.

Als de overheid het belang onderschrijft van onafhankelijke productiehuizen, die kwalitatief hoogwaardige films en series maken die verankerd zijn in de Nederlandse cultuur en samenleving, en dat het Nederlands publiek die verhalen verdient, dan moet zij nu in actie komen. En niet langer wegkijken.

Het is noodzakelijk dat eindexploitanten van films en series, in ieder geval streamingdiensten, verplicht worden om financieel bij te dragen aan de productie, marketing en promotie van nieuwe producties van eigen bodem. Nederlandse filmmakers kunnen zich op hun beurt met behulp van deze financiële middelen en vanuit een meer gelijkwaardige positie inzetten voor een beter en hoogwaardiger productieklimaat en een volwassener filmindustrie.

Daarbij rekenen wij graag op uw steun vanuit Den Haag, zodat er voor het Nederlands publiek ook in de komende jaren een grote variatie aan herkenbare verhalen over de wereld om ons heen te zien is.

Hartelijk dank.