In Memoriam Leonard Retel Helmrich

Filmmaker Leonard Retel Helmrich is op 63-jarige leeftijd overleden. Retel Helmrich is in 1959 geboren in Tilburg en volgde de Nederlandse Filmacademie. Hij was werkzaam als director of photography, regisseur, scenarist en editor.

Documentaire-drieluik

Bij het grote publiek is Retel Helmrich vooral bekend van zijn veelbekroonde documentaire-drieluik Stand van de zon (2002), Stand van de maan (2004) en Stand van de sterren (2010). Voor dit drieluik volgde hij twaalf jaar de Indonesische familie Sjamsudin uit de buitenwijken van Jakarta en gaf zo een belangrijk beeld van Indonesië.

In dit drieluik spiegelt Retel Helmrich voortdurend het gezin aan de gemeenschap. Zonder interviews of voice-over: zwijgend volgt hij de mensen in het door hem ontwikkelde 'single shot cinema', waarbij de camera niet van een afstand observeert, maar intuïtief met de handelingen meegaat. Hij glijdt tussen mensen door, tast gezichten en lichamen af, stort zich in de chaos bij een brand en vliegt de lucht in als hij een wandelaar filmt op een duizelingwekkend hoge spoorbrug. Schijnbaar achteloos vermengt Retel Helmrich uiteenlopende aspecten van het leven in Indonesië tot een veelkleurig panorama, dat door de kracht van beelden en scènes een band smeedt tussen het dagelijks leven, de schoonheid van het landschap en politieke omwentelingen.

Gouden Kalveren en Kristallen Film

Eerdere producties waarmee Retel Helmrich naam maakte zijn Schoonheid van gevaar (1985), Het Phoenix mysterie (1989), Moving objects (1991) en Jemand auf der Treppe (1994). Vlucht uit de Hemel (2003) werd in 2004 genomineerd voor een Gouden Kalf voor Beste Documentaire. Stand van de maan een jaar later voor Beste Lange Documentaire en Beste Camera.

Stand van de maan is de eerste bioscoopdocumentaire die bij het passeren van 10.000 bioscoopbezoekers geëerd werd met de toen nieuw geïntroduceerde Kristallen Film. De film werd op IDFA bekroond met de Joris Ivens Award voor Beste Documentaire en ook internationaal op onder meer Sundance Festival werd de documentaire bekroond. Stand van de sterren, de slotfilm van de trilogie, kreeg tijdens IDFA 2010 zowel de prijs voor Beste Nederlandse Documentaire als Beste Lange Documentaire. Ook deze film behaalde de Kristallen Film. Hierna volgenden lange documentaire Hollandse nieuwe (2013), korte film Licht van mijn leven (2015) en camerawerk voor de lange documentaire Klanken van oorsprong (2018), geregisseerd door filmmaker Hetty Naaijkens-Retel Helmrich, zijn zus. Met hun productiebedrijf Scarabeefilms produceerden ze veel van hun eigen films.

Retel Helmrich kreeg tijdens het werken aan zijn documentaire The Long Season begin 2017 een hartaanval. Sindsdien kampte hij met gezondheidsproblemen. Met The Long Season won hij dat jaar de prijs voor beste Nederlandse documentaire op het IDFA. Een jaar later werd de documentaire genomineerd voor een Gouden Kalf op het NFF.

Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

In 2018 is Retel Helmrich benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw voor zijn verdiensten voor het Nederlandse en internationale filmklimaat.