Verslag NFF Extended: Fair Pay, Fair Practice, Fair Results

Woensdag 28 mei vond NFF Extended: Fair Pay, Fair Practice, Fair Result plaats in Eye Filmmuseum in Amsterdam. Een middag waar onderwerpen zoals de kosten van een eerlijke beloning, het tegengaan van ongelijkheid in de filmsector en een (mentaal) gezonde werksfeer aan bod kwamen.

Ido Abram, Artistiek Directeur van het Nederlands Film Festival opent de middag door het centrale thema van vandaag en het belang hiervan aan te kondigen. “Een gezonde en inclusieve werkomgeving, met eerlijke beloningen en duidelijke arbeidsvoorwaarden is cruciaal voor de filmsector.” De Fair Practice Code van Kunsten '92 biedt richtlijnen voor eerlijk werken en ondernemen. Aan de Ketentafel Film/AV zijn er vervolgens instrumenten ontwikkeld voor een eerlijke beloning in de filmsector. Dit zorgt voor Fair Pay, legt Abram uit, maar Fair Practice gaat verder dan alleen de beloning, het gaat om onderlinge solidariteit, vertrouwen en werkverhoudingen waarin welzijn en veiligheid serieus wordt genomen.

Na dit welkomstwoord, heet moderator Joan Nunnely het publiek welkom. Ze neemt ons mee in de onderwerpen die vandaag worden besproken: de meerprijs van Fair Pay, de genderloonkloof en mentale gezondheid in de filmsector.

Producent en voorzitter van NAPA Iris Lammertsma trapt het programma af met een keynote over een gezonde en eerlijke arbeidsmarkt. Ze produceert al vijftien jaar documentaires en speelfilms, maar in een ver verleden was ze balletdanseres. “Het is lang geleden dat ik mijn laatste pirouette maakte, maar vanaf dag één werd er op de balletacademie gezegd dat je blij moest wezen als je überhaupt wat geld kon verdienen als danser. Deze houding ten aanzien van werken in de culturele sector zit diep in velen van ons.” Deze tijden zijn volgens haar echter voorbij. “We hebben in deze sector hard gewerkt en hebben het gevoel van dankbaarheid en minderwaardigheid om weten te zetten in trots en professionaliteit.”

Fair Practice gaat volgens Lammertsma vooral om solidariteit. Want alleen als we solidair zijn met elkaar, staan we sterk. Lammertsma benadrukt dat er ook een pijnlijke kant aan Fair Pay en Fair Practice zit. “We zijn met velen in deze sector en iedereen wil de mooiste dingen maken, maar hier is waarschijnlijk niet genoeg geld voor.” Hier moeten we goed over met elkaar in contact blijven.

De volgende spreker is Richard Geukema, directeur van PPMC Economisch Advies, die de uitkomsten van het Rapport Meerkosten Fair Pay in de de audiovisuele sector, gedaan in opdracht van Kunsten ’92 en het Nederlands Filmfonds, presenteert. Met vier speelfilms en twee documentaires als casus is er in dit onderzoek gekeken naar de vraag: Wat kost Fair Pay?

In dit onderzoek werd onder andere een enquête gedaan bij de medewerkers van de zes producties. Er werd gekeken naar werkervaring, honoraria en de totale begroting van de films. Hieruit bleek dat er voor deze producties ruim 2,3 miljoen euro extra aan meerkosten op een totaalbudget van ruim 10 miljoen euro nodig waren om te voldoen aan Fair Pay.

Volgens het onderzoek zijn er een aantal belangrijke factoren voor dit hoge bedrag. Ten eerste was er voorheen in de audiovisuele sector nooit een richtlijn, waardoor de sector tientallen jaren achterloopt op culturele sectoren die dit al wel hebben. Daarnaast werken er in de audiovisuele sector veel ZZP’ers. Deze groep zit altijd in de kwetsbaardere hoek als het om Fair Pay gaat, zij kunnen immers niet op een CAO rekenen, zoals iemand in loondienst. De andere belangrijke factor is dat het in de filmsector lastig is om vanwege kortlopende opdrachten overuren te compenseren. “Er is vaak geen tijd om de extra gewerkte uren in te halen, want een werknemer zit inmiddels alweer bij een nieuw project.” Tot slot is er bij veel filmprojecten sprake van een soort valse start. Er wordt bij films een begroting opgesteld, die leidend is voor de rest van het project. “Het enthousiasme en de creativiteit bij werknemers in de filmsector is hierdoor vaak in spanning met het budget.” Hoe moeten we nu verder? “We hebben de ontwikkelde instrumenten als basis, er is ruimte om deze te bespreken, nu moeten alle betrokken partijen bij een project hier nog in mee gaan,” aldus Geukema.

Dan neemt Hyo Soon Kaag het woord. Kaag is scenarioschrijver en regisseur en presenteert het onderzoek Loonkloof in Beeld dat door de Universiteit van Utrecht werd uitgevoerd in opdracht van Vrouwen in Beeld, in samenwerking met de Dutch Academy For Film en PlatformACCT. Uit het onderzoek bleek dat er in de Nederlandse filmsector sprake is van een grote genderloonkloof.

Het onderzoek toont een ruwe genderloofkloof in de filmsector van 18,5%. Het gemiddelde dagbedrag voor vrouwen was ruim 90 euro minder dan dat van mannen. Kaag legt vertelt dat we het vergeleken met sectoren als het bedrijfsleven en de overheid slechter doen wanneer het gaat om ongelijkheid. “Best bizar om te bedenken dat je als vrouw een stuk minder betaald krijgt voor exact hetzelfde werk.”

Uit het onderzoek blijkt dat er ook sprake is van een gecorrigeerde loonkloof. Hierbij wordt rekening gehouden met factoren als ervaring en persoonskenmerken. Uit het onderzoek blijkt dat, ondanks dat dagbedragen meegroeien met de ervaring en leeftijd van professionals, er toch continue een loonkloof zichtbaar blijft. Vooral in de creatieve driehoek (Regisseur, Scenarist, Producent) en crew is er een groot verschil tussen wat mannen en vrouwen verdienen, namelijk respectievelijk 24.6% en 39.5%. “De genderloonkloof is in zowel de ruwe als gecorrigeerde versie zichtbaar, er is dus sprake van een structureel verschil in beloning voor vrouwen die werken in de film- en televisiesector.”

Hyo Soon Kaag roept iedereen op om transparanter te zijn over financiën en inkomen. Dit geldt júist voor de personen die niet worden benadeeld.

De laatste presentatie wordt gedaan door Rosan Boersma, coach, vertrouwenspersoon en medeoprichter van CINEMIND. Ze deelt haar inzichten over mentale gezondheid en een veilige werkomgeving in de filmsector. Aan de Ketentafel is ook een leidraad gecreëerd voor Veilig en Gezond Werken. Deze leidraad, opgesteld door werkenden uit de sector zelf, biedt handvatten om een gewenste werkomgeving te ontwikkelen. “De filmsector is enorm dynamisch, met weinig houvast of financiële zekerheid.” Dit wordt door Boersma gezien als fijne basis om in gesprek te gaan.

Boersma benadrukt dat de leidraad een goed begin is, maar dat er voor échte verandering een gedragsverandering in de sector nodig is. Hier zijn meerdere factoren voor nodig, waaronder ten eerste moed, kwetsbaarheid en tijd. Middels deze combinatie kunnen wij onze grenzen aangeven. Het is hierbij belangrijk om te leren écht naar elkaar te luisteren. De volgende stap is het hebben van intrinsieke motivatie, wat vinden we belangrijk en wat levert dat ons op? Tot slot moeten we leren om de weerstand die we tegenkomen te accepteren. “Probeer de verbinding weer op te zoeken. We zitten met zijn allen in een hele kleine filmsector waar uitdagingen en risico’s groot zijn.”

Boersma daagt ons uit om onszelf af te vragen wat ons aandeel is in een veilige en gezonde werkomgeving. Waar is er ruimte voor verbetering en wat kunnen we vandaag doen. “Welke gesprekken voer ik en welke ontwijk ik?” Tegelijkertijd is belangrijk om stil te staan wat een gezonde en veilige sector ons persoonlijk op kan leveren. “Ook ik zit zelf in de sector en wat levert het mij op? Minder stress, meer tijd, meer rust en meer helderheid.”

De middag wordt afgesloten met een panelgesprek tussen voorzitter van de Ketentafel Film/AV Producties als de Ketentafel Filmfestivals Doreen Boonekamp, regisseur Safi Graauw, uitvoerend producent Ben Bouwmeester en producent Iris Lammertsma, begeleid door Joan Nunnely. In het gesprek staat de vraag hoe deze instrumenten en ideeën samen naar de praktijk te brengen centraal.

Ben Bouwmeester legt uit dat je vaak mooie films wilt maken, maar dat het beschikbare budget daarvoor niet altijd toereikend is. “Dit heeft er bij mij ook vaak voor gezorgd dat ik mijn team of mezelf heb onderbetaald.” Tegelijkertijd benadrukt hij het belang van een goede en veilige samenwerking. “Ik ga zo vroeg mogelijk met mijn team in gesprek, zodat we samen keuzes kunnen maken binnen het productiebudget.”

Aan Safi Graauw wordt de vraag gesteld hoe hij als regisseur zorgt voor een veilige werkomgeving. Bij het maken van financiële keuzes komt de veiligheid van de crew volgens hem vaak in het geding. Om dit tegen te gaan is volgens Grauw de aanwezigheid van “humor, persoonlijke aandacht en vertrouwen op set belangrijk.” En zelf keuzes maken, dus niet vragen om tien shots, maar om drie.

Uit het publiek wordt aan het einde een belangrijke vraag gesteld: Om iedereen meer en eerlijker te betalen zal er meer geld beschikbaar moeten komen. Als dit niet gebeurt, betekent dit dan dat er geld voor minder projecten beschikbaar zal zijn? Wat betekent dit voor mensen die in de sector werken?

Boonekamp benadrukt dat meer publiek-private samenwerking belangrijk is om producties toereikend te financieren. "Dat zorgt er als het goed is ook voor dat mensen meer uren betaald aan producties kunnen werken." Ze geeft aan dat het ook belangrijk is te kijken naar voorbeelden in andere landen waar meer financieringsmogelijkheden bestaan om privaat kapitaal aan te trekken. Dit is ook een belangrijke aanbeveling in het Meerkosten van Fair Pay in de film- en audiovisuele sector rapport.

Met dit antwoord komt de middag ten einde. Joan Nunnely sluit deze NFF Extended af met de volgende woorden: "Laten we samen voor elkaar blijven zorgen, en met Fair Pay een veilige en gezonde omgeving creëren, want dit is toch een van de mooiste sectoren van ons mooie Nederland."

Tekst: Valérie Hoffmann

Handige links

• Rapport 'Meerkosten van Fair Pay in de film- en audiovisuele sector' - PPMC Economisch Advies
• Rapport 'Loonkloof in beeld' - Uitgevoerd door de Universiteit van Utrecht, in opdracht van Vrouwen in Beeld, in samenwerking met de Dutch Academy For Film en PlatformACCT
• Website CINEMIND
• Website fairPACCT

Deze NFF Extended werd georganiseerd in samenwerking met het Eye Filmmuseum, Dutch Academy For Film (DAFF), Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Platform ACCT, Vrouwen in Beeld.