Ga naar inhoud

Regisseur Cyrus Frisch over zijn samenwerking met Rutger Hauer

Woensdag 2 oktober vindt de Hommage aan Rutger Hauer plaats, met de vertoning van OOGVERBLINDEND en na afloop een talk met regisseur Cyrus Frisch. Het NFF vroeg Cyrus een alinea met herinneringen aan Rutger te sturen. Het resultaat? Een vooruitblik op de hommage van aanstaande woensdag, met de begeleidende woorden: \'de alinea is noodzakelijkerwijs wat lang geworden, omdat ik anders het gevoel heb een en ander te kort te doen. Mijn excuus daarvoor.\' Je leest de vooruitblik hieronder.



Cyrus Frisch: \'Veel mensen verbaasden zich erover dat Rutger Hauer ervoor koos om met een alternatieve film als OOGVERBLINDEND zijn rentree te maken in de Nederlandse speelfilm, zijn eerste hoofdrol sinds SPETTERS in 1980.


Ik had hem bij toeval ontmoet omdat we tegenover elkaar zaten in een uitzending van Wilfried de Jong over het International Film Festival Rotterdam in 2007. Ik stelde hem voor om een remake te maken van Turks Fruit met dezelfde acteurs. Hij moest hard lachen en vroeg of we dan niet beter een andere bejaardenpornofilm konden bedenken. Een paar maanden later wist ik wat ik hem werkelijk wilde vragen, namelijk of hij in OOGVERBLINDEND, met alleen zijn stem, de hoofdrol wilde spelen.


Verantwoordelijkheid

OOGVERBLINDEND onderzoekt wat het begrip verantwoordelijkheid inhoudt: Als er iets naars gebeurt met een levend wezen in je directe omgeving wat je wellicht had kunnen voorkomen, ben je dan medeverantwoordelijk? Als je wordt gevraagd door het gezag om iets te doen wat misschien niet het goede is, heb je dan schuld als je met de massa meegaat? Of draagt ieder individu een eigen verantwoordelijkheid? Het personage van Georgina komt al pratende met dat van Rutger tot verrassende en choquerende inzichten, waardoor hij voor het eerst zijn verhaal kan vertellen.


Rutger was bijzonder enthousiast over het scenario: ‘Radicaal en brutaal. Compromisloos en ontroerend. Alles zit er in.’ Overigens liet hij weten dat hij het liefst de film samen met mij zou regisseren. Dat heb ik afgehouden omdat het een zeer persoonlijk verhaal betrof dat ik al jaren aan het voorbereiden was. Het maakte zijn enthousiasme niet minder. In de maanden voor de geluidsopname belde hij regelmatig onaangekondigd – soms midden in de nacht (omdat hij dan in L.A. of Australië in een hotel zat) – om een inzicht te bespreken, of om een deel van de tekst te repeteren. Die gesprekken gingen dan al snel over de wereld en onze verantwoordelijkheid ten opzichte van die wereld.


Vragen over verantwoordelijkheid zie je overal om ons heen in verschillende vormen terug. Bekende voorbeelden zijn natuurlijk Nazi-Duitsland en de Vuile Oorlog in Argentinië, waar de meeste mensen met de massa meegingen in de massavernietiging van bevolkingsgroepen. Door niks te doen stonden zij als het ware de situatie toe die daardoor volledig uit de hand kon lopen. Zien we iets soortgelijks in ons eigen land nu de ideeën over minderheden steeds verder naar rechts zijn opgeschoven? Of over vliegreizen in een tijd van klimaatverandering: iedereen doet het nu eenmaal dus waarom zou ik geen goedkope tickets mogen kopen? Er wordt weinig ‘schuld’ ervaren omdat het collectief zo werkt.


Verschil maken

Wij hadden daar urenlange gesprekken over, niet in de laatste plaats omdat ik net was begonnen met nadenken over het World Problems Project, waarbinnen vijf lange speelfilms inzicht moeten geven in de meest prangende wereldproblemen en hun mogelijke oplossingen. Het was de bedoeling dat Rutger in de eerste van die films: The Big Picture, ook een hoofdrol zou gaan spelen.


Hij zag het als zijn levensmissie om een verschil te maken in de wereld. Hij voelde zich schuldig over de vele vliegreizen die hij maakte. Bij wijze van compensatie reed hij in een Smart een veel te kleine auto voor zijn enorme lichaam, omdat dat Net iets beter was voor het milieu en wellicht anderen zou kunnen stimuleren om een schonere auto te kopen. Ook wilde hij woestijnzand verkopen en de opbrengst gebruiken voor waterpompen in Afrika.


Alex de Ronde, de directeur van het Ketelhuis, wees mij erop dat hij bij de première van OOGVERBLINDEND in het Ketelhuis om soortgelijke redenen probeerde te verbergen dat hij rookte. Zeker als er kinderen in zijn buurt waren zag hij het als zijn plicht om zijn smeulende sigaret voor hen te verstoppen.


Rutger attendeerde me enthousiast op een van de meest heftige documentaires die ik ooit heb gezien: TO LIVE IS BETTER THAN TO DIE. Hij had de Rutger Hauer Starfish Association opgericht die zich bezighoudt met het welzijn van zwangere vrouwen en kinderen met aids of HIV. Het loon dat hij verdiende met OOGVERBLINDEND moest rechtstreeks op de rekening van deze organisatie worden gestort. Grazia De Fina van Starfish schreef mij: ‘With that money we helped HIV+ babies in Africa with supplies of incubators and medical devices. And we used it to support an HIV+ abused lady and her kids in the Turks and Caicos Islands.’



Sea Shepherd

Rutger heeft zich ook meerdere keren met succes ingezet voor de vrijlating van Paul Watson; de oprichter van het beruchte Sea Shepherd, dat zich desnoods met geweld sterk maakt voor het behoud van oceanen en zeedieren. Als Paul Watson wordt gevraagd of hij er geen probleem mee heeft dat hij wetten overtreedt, of andere mensen schade berokkent met zijn acties, antwoordt hij dat niet de mensen – die het collectief bij het verkeerde eind hebben – maar de zeedieren zijn ’klanten’ zijn. De wetten die door mensen zijn geschreven, zijn voor hem simpelweg geen referentiekader.


Dat vond Rutger geweldig. Niet gekoppeld aan enige conventie; geheel gericht op wat je echt vindt of voelt en daarnaar handelen. Zelfs als dat betekent dat je de regels of de wet moet overtreden of herschrijven. Rutger was een van de meest bevlogen supporters die Sea Shepherd heeft gehad. En Paul erkende dat hij zijn stempel flink op de organisatie heeft gedrukt door hun strategie in 1 zin samen te vatten: \'the camera will be your shotgun’. Sindsdien heeft Sea Shepherd het lot van de oceaan en de grote zeedieren regelmatig onder de aandacht van de internationale media weten te brengen.


Paul Watson vertelde me dat de beroemdste scène van Rutger, de sterfscène in BLADE RUNNER, voor hem een eye-opener is geweest: \'He made it a very emotional speech. But he played a machine. When machines arouse more compassion than human beings, then we have a serious problem. He made the replicant he portrayed posses more humanity than the humans persuing him.\' Volgens Paul was Rutger eigenlijk liever een activist geweest maar had hij daar volgens eigen zeggen het lef niet voor. Hij noemde zichzelf en andere acteurs \'a bunch of clowns\', waar het publiek om een of andere reden naar wil luisteren (“for some reason people take us seriously”). En als zodanig kunnen zij zich toch nog ergens voor inzetten.


Marlon Brando

Dana Linssen noemde Rutger bij zijn overlijden vanwege zijn rol in OOGVERBLINDEND "onverschrokken". En onverschrokken was hij. Zijn personage verklaart op een zeker moment: ‘Even the grandfather of your cute little princess Amalia, says he didn’t know.’ [van de verdwijningen gedurende de Vuile Oorlog] ‘But I knew something was terribly wrong. I’m guilty. And I deserve to be punished.’ Ik vroeg hem expliciet of hij geen probleem had met deze politieke lading waarop hij antwoordde: “Maar dat is toch precies waar deze film over gaat…”


Trots was hij ook. Bijvoorbeeld op het moment dat de film in het Parool ‘de meest relevante Nederlandse film van het jaar’ werd genoemd. Maar ook toen ik hem vertelde over de reacties van het publiek en de pers in New York (Tribeca) en Buenos Aires (Bafici). Hij schreef:


‘Ach Cyrus, Wat een super bouncing reactie en ervaring. Zo mooi soms ons vak. Dat het zo ver reikt. Ik gloei er van.’


Bescheiden was hij ook. Toen een interviewer van het programma van René Mioch hem voorlegde dat zijn werk in OOGVERBLINDEND werd vergeleken met dat van Marlon Brando in Last Tango in Paris viel hij even stil. \'Potverdorie. Dat vind ik machtig mooi. Poeh.\' Hij was zichtbaar ontroerd. \'Hij is mijn held. Altijd geweest. De grootste acteur, waar ik het meeste bewondering voor heb. Hij staat gewoon bij mij, zit gekerfd in mijn hersens. Maar ik doe het niet zoals hij, dat kan ik niet.\'


Het kost mij moeite om te stoppen met schrijven omdat ieder woord nieuwe herinneringen boven brengt en ik bovendien altijd het gevoel zal houden een en ander te kort te doen. Maar dit is het voor nu, woensdag verder.

ga terug