Ga naar inhoud
NFF Extended

Verslag NFF Extended: Een veilige av-sector

Voor de deuren van de grote cinemazaal in Eye worden ansichtkaarten uitgereikt. Er staan vragen op gedrukt. Wat heb je nodig om je veilig te voelen in je dagelijkse werkomgeving? En op de andere zijde: Wat kun je doen om een veilige dagelijkse werkomgeving te creëren? De woorden klinken simpel, voor een onderwerp dat de afgelopen periode vlam heeft gevat in het publieke debat. Toch vormen ze de basis en zetten ze de toon voor deze editie van NFF Extended, een middag gewijd aan het bouwen van een veilige av-sector.

Silvia van der Heiden, directeur van het Nederlands Film Festival, benoemt de intenties voor de middag: het probleem onderkennen en actief werken aan een oplossing. Het is inmiddels vijf jaar geleden dat de hashtag metoo de wereld bestormde, maar in Nederland lijkt het benoemen van grensoverschrijdend gedrag nog niet vanzelfsprekend. En dat terwijl 1 op de 6 medewerkers in ons land de werkomgeving als onveilig ervaart.

Om nare gebruiken te veranderen en disfunctionele systemen om te kunnen gooien zijn moedige mensen nodig. En precies daarom zijn wij vandaag bij elkaar.”
--Silvia van der Heiden

Er is een stijging te zien in het aantal mensen dat durft te spreken over hun ervaring met ongewenste ongangsvormen. In 2018 werd Mores.online opgericht, een digitaal meldpunt voor de culturele en creatieve sector. Het eerste jaar druppelden 43 meldingen binnen, in 2022 waren dat er 310. Voorzitter van het bestuur Janke Dekker vertelt dat het bekende dossier rondom een invloedrijke casting director pijnlijk duidelijk maakte hoe kwetsbaar velen zijn binnen de Nederlandse filmsector. Zo zijn de hiërarchische structuren op de set soms duizelingwekkend en heb je te maken met machtsverhoudingen, freelancen de meesten en ontbreken vertrouwenspersonen. Er heerst een algemeen idee dat melden toch geen zin heeft, bijvoorbeeld omdat de gebeurtenis lang geleden plaatsvond of gericht is op een invloedrijk persoon. 32 partijen kwamen samen om dit meldloket op te richten, en zo werd Mores.online geboren. Organisaties die zich aansluiten onderschrijven de gedragscodes en leveren een financiële bijdrage. Maar, benadrukt Dekker, partners hebben geen enkele invloed op de manier waarop meldingen behandeld worden. Melders worden binnen een dag teruggebeld en krijgen een luisterend oor geboden. Sommigen willen graag vervolgstappen ondernemen, zoals het aanknopen van een gesprek met betrokkenen of aangifte doen bij de politie. Dat laatste kan alleen als er een aantoonbaar strafbaar feit is gepleegd. In de meeste gevallen gaat het niet om strafbaar maar om laakbaar gedrag, wat de situaties ongrijpbaar en broos maakt. Een gesprek met betrokkenen kan daarentegen wel bijdragen aan de verbetering. Dekker benadrukt dat de grootste taak bij organisaties zelf ligt. Zij kunnen zichtbare vertrouwenspersonen aanstellen en zorgen voor een kenbaar en toegankelijk protocol. Als melders serieus genomen worden maakt dat de gehele werkvloer veiliger. Aanvankelijk was de hoop dat Mores.online na drie jaar opgeheven zou kunnen worden, maar dat punt is nog niet bereikt. De komende jaren richt Mores.online zich op een betere zichtbaarheid, onder andere met het aanstellen van een nieuwe kwartiermaker, om zo de drempel tot het doen van een melding verder omlaag te brengen.

Freek Walther was nauw betrokken bij de inrichting van het meldpunt Mores.online. Om te illustreren hoe ongrijpbaar grensoverschrijdend gedrag kan zijn probeert hij tot een vastomlijnde definitie te komen samen met de zaal. Op het scherm verschijnen een aantal voorbeeldsituaties. Al snel blijkt het onbegonnen werk. Zonder context hebben de situaties nauwelijks betekenis. Grensoverschrijdend gedrag kent geen nauwkeurige definitie, is de boodschap, want het is een persoonsafhankelijke ervaring. Om toch een kader aan te brengen spreekt Walther in zijn praktijk van ongewenste omgangsvormen, waar geweld onder valt, evenals discriminatie, pestgedrag en seksuele intimidatie.

NFF Extended: Een veilige av-sector - Panel Tati Vereecken-Suwarganda en Caspar Nieuwenhuis © NFF / Tom Heuijerjans

Tijdens het eerste panel treden Tati Vereecken-Suwarganda, managing director bij productiehuis HALAL, en Caspar Nieuwenhuis, directeur van HKU Theater, met elkaar in gesprek. Ze onderschrijven het belang van de bijeenkomst: in het kunstonderwijs komt pesten en ongewenst aanraken vaak voor, en de meldingen die HALAL binnenkrijgt zijn veelal afkomstig van medewerkers in faciliterende posities. Vereecken-Suwarganda beschrijft de stappen die het productiehuis zette het afgelopen jaar. Er is een speciaal formulier gekomen om meldingen te doen, er zijn vertrouwenspersonen aangesteld die op de callsheets staan en het is een vast agendapunt bij de wekelijkse team-meeting., maar een aangewezen weg is er niet. Het blijft schipperen, omdat het vaak gaat om persoonlijke interacties die moeilijk na te trekken zijn. Ze merkt op dat een transparante, zelf-reflectieve houding nodig is om het gesprek aan te gaan. Nieuwenhuis benadrukt het belang van een juiste cultuur. In de theaterwereld voert de competitieve sfeer de boventoon. Er is een schaarste aan theaterwerk, dus studenten ervaren de concurrentiedruk al jong. Zo ontstaat er een kettingreactie van grenzen overgaan en zwijgen. Daarom brengt hij het aanleren van een ethische werkhouding graag onder in het curriculum. Vanuit de zaal komt de vraag hoe een heksenjacht op een potentiële dader voorkomen kan worden. Nieuwenhuis geeft aan dat elke situatie grondig onderzocht wordt voordat er acties plaatsvinden. Wanneer er vervolgens stappen gezet worden gebeurt dat zoveel mogelijk intern, niet publiekelijk. In de onboarding van collega’s en studenten valt qua preventie ook winst te behalen.

In haar persoonlijke verhaal maakt Fatma Genç duidelijk hoe schadelijk ervaringen met grensoverschrijdend gedrag kunnen zijn. Ze vraagt de zaal om geluid te maken wanneer zij zich in haar verhaal herkennen. Er wordt luid met vingers geknipt. In haar jaren als acteur werd er van haar verwacht dat ze op de mond kuste, of innig contact legde met casting directors om zo meer kans te maken op grote rollen. Deze rollen waren vrijwel altijd stereotypisch.

Ik ben mijn stem verloren in een industrie waar stemgebruik van dagelijkse orde is.”
--Fatma Genç

Genç studeerde vervolgens Mediawetenschap om de paternalistische structuren te begrijpen, en hervond haar stem in haar onderzoek naar vrouwelijk leiderschap. Nu moedigt ze andere vrouwen aan om net als zij de weg van leiderschap te kiezen, en zo het voortouw te nemen in het creëren van een veiligere werkomgeving. Vorig jaar startte zij het manifest #kijknietweg, om grensoverschrijdend gedrag in de sector aan het oppervlak te brengen. Inmiddels zijn er 9.000 ondertekenaars. Op een lichtvoetige manier deelt Genç een aantal waardevolle adviezen. “Haal een mogelijke dader uit de anonimiteit door te zorgen voor een extra paar ogen. Houd anderen in de gaten en grijp in zodra je uitzonderlijk gedrag signaleert. Besef je ook dat we waarschijnlijk allemaal in onze carrière de grens van een ander overschrijden. Lees je in, luister goed, biedt je excuses aan. Voorkom voortaan. Kunst is dansen in een grijs gebied.”

Isis Cabolet is geraakt door het verhaal van Fatma Genç. In hun panelgesprek deelt ze haar voorgeschiedenis, die veel overlapt. Ze tuimelde van de competitieve balletwereld in het vrije toneel, waar ze een ongezonde idolatie van docenten aantrof. Het werd normaal bevonden dat docenten een relatie hadden met leerlingen. Ook Cabolet wendt haar pijnlijke ervaringen aan om haar verhaal te doen: inmiddels werkt zij als regisseur. Ze benadrukt hoe ieders grenzen elders liggen. Wat de een prettige omgangsvormen vindt gaat voor de ander te ver. Daar moet meer respect voor komen. Ze ontketent een gesprek met de zaal over subtiele, eerste grenzen die overschreden worden. Er worden allerlei ideeën geopperd: een reflectie aan het einde van de dag, om eerste signalen vroeg te bespreken, en een kick off om samen de omgangsvormen vast te stellen. Wat opvalt is de constructieve sfeer, het optimisme. Als de sessie ten einde geroepen wordt door moderator Isabel Sheridan hangt er verandering in de lucht. Op de ansichtkaarten die vooraf werden uitgereikt staan waarden genoteerd zoals ‘openheid’ en ‘vertrouwen’, en soms ook concrete actiepunten. Iemand noteerde: Ik wens dat mijn werkgever precies deze twee vragen stelt: 1. Wat heb je nodig om je veilig te voelen in je dagelijkse werkomgeving? 2. Wat kun je doen om een veilige dagelijkse werkomgeving te creëren?

Tekst: Annabel Essink

Presentatie van Freek Walther over Stichting Mores

NFF Extended: Een veilige av-sector - Moderator Isabel Sheridan © NFF / Tom Heuijerjans
ga terug