Volgens Tamara Shogaolu kan virtual reality het politieke persoonlijk maken en het persoonlijke universeel. Die eigenschap wende ze aan voor EEN ANDERE DROOM, het tweede deel van haar geanimeerde transmediale documentaireserie QUEER IN A TIME OF FORCED MIGRATION.
Waar begon EEN ANDERE DROOM?
"Het is een hybride geanimeerde documentaire en VR-game, gebaseerd op gesprekken die ik begon op te nemen toen ik in Egypte woonde, tijdens de Egyptische revolutie van 2011. Wat begon als onderzoek voor mijn baantje als sociaal-econoom is nu tot iets anders getransformeerd. EEN ANDERE DROOM is het tweede deel van een serie – QUEER IN A TIME OF FORCED MIGRATION – en vertelt het verhaal van een lesbisch stel dat vanuit Egypte naar Nederland vluchtte na de tegenbeweging tegen de LHBTQ-gemeenschap. Het eerste deel was een film over een Egyptische homo-activist, het derde en laatste deel – dat ik volgend jaar hoop te voltooien – is THEY CALL ME ASYLUM SEEKER. Dit wordt een augmented reality-ervaring waarin het geluid de hoofdrol speelt. Alle personen die ik in dit project opvoer zijn mensen die ik destijds interviewde en met wie ik ben blijven communiceren. EEN ANDERE DROOM handelt voornamelijk over de vraag wat je doet nadat je de beslissing nam te vertrekken."
Als EEN ANDERE DROOM deels game is, moet ik me dan zorgen maken als ik niet zo goed kan knoppenrammen of snelle reflexen heb, dat ik een loser ben?
"Nee, niets van dat alles. Aanvankelijk zaten er heel veel game-elementen in, maar tijdens het maakproces kwam het besef dat die de aandacht van het verhaal afleidden. Daarom heb ik het gamegehalte teruggeschroefd. De spelelementen zijn nu zaken als de gebruiker Arabische letters moet schrijven om zo het volgende hoofdstuk te ontsluiten. Je hoeft geen hardcore gamer te zijn, we loodsen je erdoorheen. Het is zó ontworpen dat iedereen een winnaar is (lacht), en dat je altijd het einde haalt. De reden voor de spelelementen is ingegeven door het feit dat de twee vrouwen zelf fanatieke gamers zijn. Toen ze hoorden dat ik erover dacht om hun verhaal in een gamevorm te gieten vonden ze dat fantastisch. Virtual reality leent zich heel goed voor mijn doel. Ik wilde de verschillende soorten angst verkennen die zij hebben ervaren. Bijvoorbeeld toen ze voor het eerst in een Nederlandse supermarkt stonden en zich realiseerden dat ze de enigen met zwart haar waren. In VR kun je dat gevoel opwekken, dat je als kijker je bekeken en anders voelt dan de mensen die je omringen en aangapen. Het verhaal van EEN ANDERE DROOM past bij VR. Dat geldt lang niet voor elk verhaal. Het is gemakkelijk om je door de techniek te laten verleiden en daardoor een te grote stempel op het verhaal te drukken. Maar dat verhaal, daar is het mij om te doen."
Dankzij EEN ANDERE DROOM kan nu iedereen – volslagen vreemdelingen zelfs – hun herinneringen ervaren. Maar hebben ze zelf al een kijkje in VR genomen om in hun eigen verhaal en ervaringen te duiken?
"Nee, nog niet. Ze hebben de audio wel al gehoord en weten hoe het er op beeld uitziet, maar ze zijn nog steeds bang om herkend te worden. Om op een festival een installatie te bezoeken is nog een stap te ver. Ik ben van plan om op een later moment de installatie naar hun huis te brengen, zodat ze het met eigen ogen kunnen zien. Door alle aandacht die het project genereert zijn ze ook verlegen. Ik herinner me dat de jongen die als personage in mijn eerste project opvoerde ook nerveus was om zichzelf voor het eerst terug te zien. We gingen samen kijken naar een screening, en na afloop was hij in tranen. Om jouw meest kwetsbare kant op een doek te zien, of in een tentoonstelling, kan ook empowering zijn. Het is een bevestiging dat je een sterke persoonlijkheid hebt."
EEN ANDERE DROOM is als interactive genomineerd voor een Gouden Kalf. Wat is daarvan het belangrijkste effect?
"Nou, dat is geweldig voor het werk, als teken dat het op zoveel verschillende niveaus geliefd en geaccepteerd wordt. Ik hoop dat EEN ANDERE DROOM wat kan bijdragen aan hoe we met de polariserende discussies om ons heen omgaan. Dat het iemands kijk op de zaak of opvatting op een positieve manier draait. Hoe meer mensen de erkenning van de vluchtelingencrisis delen, hoe meer het zal leiden tot een echt gesprek. En verder is het ook belangrijk om te vermelden dat toen ik destijds zelf naar Nederland kwam, dat ook was ingegeven door het type interactieve projecten dat hier gemaakt wordt en daarbij groot door de overheid wordt gesteund. Dus erkenning voor dit project is tevens erkenning op wereldschaal voor de Nederlandse steun."
